با استفاده از کلید تست می‌توان سالم بودن محافظ جان را بررسی کرد. اگر محافظ جان در مدار حامل جریان قرار بگیرد وقتی کلید تست زده می‌شود باید مدار قطع شود. این عملکرد نشان می‌دهد که کلید سالم است. دو روش دیگر برای عیب یابی محافظ جان وجود دارد :

۱. در روش اول از دکمۀ تست روی کلید استفاده می شود. یعنی وقتی کلید برقدار باشد با فشردن دکمۀ تست باید کلید قطع شود.
۲. در روش دوم یک لامپ صد وات را با فاز خارج شده از کلید و نول وارد شده به کلید روشن می کنیم. در این حالت باید کلید قطع شود در غیر این صورت کلید سالم نیست.

 از مزایای دیگر استفاده از کلیدهای محافظ جان جلوگیری از بروز آتش سوزی در اثر وجود جریان نشتی است. با توجه به اینکه جریان ۰٫۵ آمپری می تواند باعث بروز آتش سوزی شود، کلید حفاظت از خطر برق گرفتگی با تشخیص جریان نشتی و قطع جریان ورودی، مانع از بروز آتش سوزی می شود و منبع تغذیه را در چند دهم یا صدم ثانیه قطع می کند.

  هم چنین از آن جا که در صورت وجود جریان نشتی در بدنۀ وسائل برقی و یا سیستم سیم کشی ساختمان، این جریان به مرور زمان زیاد می شود و احتمال سوختن وسایل برقی و سیستم سیم کشی ساختمان را به وجود می آورد، لذا استفاده از کلیدهای حفاظت از خطر برق گرفتگی، با توجه به کاهش میزان هدر رفتن انرژی الکتریکی و برق مصرفی، صرفه جوئی اقتصادی و حفظ ثروت های ملی را نیز به همراه خواهد داشت.

بهترین مارک کلید محافظ جان

یکی از بهترین مارک های کلید محافظ جان، برند اشنایدر است که در تابلو برق ساختمان ها استفاده می شود. محافظ جان اشنایدر در ایران در رنج جریان ۱۶ تا ۱۲۵ آمپر و با حساسیت ۳۰ و ۳۰۰ میلی آمپر کاربرد دارد. به ویژگی های این کلید حفاظتی نگاهی بیندازیم :

۱- دمای کاری کلید جهت قطع جریان نشتی متناوب از ۲۵- تا ۴۰ درجه سیلسیوس و با قدرت اتصال کوتاه ۶ تا ۲۵ کیلو آمپر خواهد بود.

۲- جهت حفاظت کلیدها و مدار مصرفی در مقابل اتصال کوتاه و اضافه بار بایستی فیوز پشتیبان (Back-Up Fuse) با توجه به جریان نامی کلید و مشخصات ارائه شده در کاتالوگ نصب شود.

۳- کلید محافظ جان جهت استفاده مشترکین تک فاز (خانگی) به صورت دو پل (فاز+نول) و مشترکین سه فاز (صنعتی) به صورت چهار پل تولید می شود که می تواند همراه با نول و یا بدون نول (در سیستم های سه سیمه) به کار روند.

۴- در کلید محافظ جان مدت زمان قطع بین ۱۵ تا ۲۰۰ میلی ثانیه و مقداری ثابت است.

۵- با توجه به موقعیت نصب، سیم های ورودی و خروجی می توانند از بالا و یا پائین به کلید متصل شوند که این امر در کارکرد کلید اثری نخواهد داشت.

۶- درجه حفاظت یا IP کلید برای جلوگیری از ورود اجسام خارجی برابر با IP40  است.

۷- کلیه عملیات نصب و رفع نقص باید توسط فرد متخصص انجام شود.

۸- ترمینال های ورودی و خروجی کلید با توجه به آمپر کلید برای بالاترین قطر کابل یا سیم در نظر گرفته شده است و  از این نظر مشکلی وجود ندارد.

۹- همراه با کنتاکت کمکی کلید محافظ جان اشنایدر می توان خطا را تشخیص داد.

رنج کلیدهای محافظ جان 

رنج کلیدهای محافظ جان اشنایدر براساس ویژگی های خاص مثل نوع کالا، تعداد پل ها و رنج جریان تغییر می کند و بر همین اساس شرکت اشنایدر، به هر کلید کدی اختصاص داده است. در این قسمت کد فنی محافظ جان را بررسی می کنیم تا اگر در تابلو به کلید محافظ جان برخوردیم یا قصد خرید کلید محافظ جان را داشتیم، با چک کردن کد فنی، مشخصات آن را بفهمیم.

مشخصات کلید محافظ جان

کلید محافظ جان سه کلاس کلی دارد :

۱- کلید محافظ جان کلاس AC

این کلید قابلیت تشخیص جریان های نشتی با شکل موج متناوب AC را دارد و به صورت دو پل و چهار پل قابل استفاده است. محدودۀ جریان نامی آنها از ۱۶ تا ۱۲۵ آمپر و محدودۀ جریان نشتی آن ۱۰، ۳۰، ۱۰۰، ۳۰۰ یا ۵۰۰ میلی آمپر بوده و دارای ولتاژ کاری ۲۰۰ تا ۴۰۰ ولت است. البته جریان نامی کلیدهای محفظ جان مارک اشنایدر الکتریک که توسط شرکت الیکا الکتریک توزیع می شوند آمپرهای ۲۵، ۴۰، ۶۳، ۱۰۰ و ۱۲۵ را پوشش می دهد و دارای یکسال ضمانت است.

۲- کلید محافظ جان کلاس A

این کلید، قابلیت تشخیص جریان نشتی با شکل موج متناوب AC و مستقیم DC پالسی را داشته و در انواع دو پل و چهار پل ارائه می شود. محدودۀ جریان نامی آن از ۱۶ تا ۸۰ آمپر و محدودۀ جریان نشتی ۱۰، ۳۰، ۱۰۰، ۳۰۰ یا ۵۰۰ آمپر بوده و ولتاژ کاری آنها نیز ۲۰۰ تا ۴۰۰ ولت است. مدل خاصی از این نوع کلید برای شبکه هایی با ولتاژ ۵۰۰ ولت نیز ارائه شده است.

۳- کلید محافظ جان کلاس B

این کلید، قابلیت تشخیص جریان نشتی با شکل موج متناوب AC تا فرکانس یک مگاهرتز و مستقیم DC را دارد. این گروه کلید نیز در انواع دو پل و چهار پل ارائه می شوند. محدودۀ جریان نامی آن از ۱۶ تا ۱۲۵ آمپر و محدودۀ جریان نشتی از ۳۰ تا ۳۰۰ میلی آمپر بوده و ولتاژ کاری آن نیز ۲۳۰ تا ۴۰۰ ولت است. همچنین مدل های خاصی از این نوع کلید با قابلیت کار تا ۵۰۰ ولت و یا محدودۀ جریان نشتی تا ۵۰۰ میلی آمپر نیز وجود دارد.

نکات کاربردی در نصب محافظ جان

۱- یکی از نکات کاربردی در نصب محافظ جان این است که استفاده از محافظ جان برای یک سیستم به طور کامل برای حفاظت در برابر برق گرفتگی نیست، بلکه یک سیستم حفاظت ثانویه و تکمیلی است که در هر صورت، وجود آن از نبود آن بسیار مفیدتر است.

۲- جریان های نشتی در سمت مدار کلید (خروجی کلید)، توسط کلید شناسایی و قطع می شود و نشتی های قبل از کلید پوشش حفاظتی ندارد. به عبارت دیگر اگر کلید RCD را در تابلوی کنتور نصب کنیم این کلید حفاظت سیم ها را از تابلو تا آخرین انشعاب انجام می دهد اما اگر کلید در تابلوی مینیاتوری ساختمان نصب شود از سیم های تابلوی اصلی حفاظت نخواهد شد. محل نصب کلید محافظ جان در تابلوهای برق بعد از کلید اصلی است. برحسب شرایط نصب کلید در تابلو، فاز و نول از یک طرف وارد کلید می شود و خروجی آنها به تابلو تقسیم های مورد نیاز متصل می شود.

۳- انواع محافظ جان، کلید یا وسایل حفاظتی جریان باقی مانده تنها در سیستم های TN-Sقابل استفاده است. بنابراین به هیچ عنوان در مدار پس از RCD، نباید سیم نول یا زمین در ارتباط باشد چون عملکرد بی دلیل کلید را در پی خواهد داشت. در اصل، سیستم توزیع نیرو در تأسیسات بعد از کلید نمی تواند TN-C باشد. بنابراین استفاده از این وسایل در سیم کشی های سنتی بدون هادی حفاظتی PE ممنوع است.

۴- در صورت نصب چند RCD تابلویی در کنار هم، باید شینه نول مدار هر کدام جدا باشد تا وجود جریان گردشی در نول، عملکرد اشتباه را در پی نداشته باشد.

۵- اگر کلید یا وسیله حفاظتی جریان نشتی با کلید مینیاتوری به صورت اشتراکی یک واحد تشکیل داده باشد باید آخرین وسیله حفاظتی نصب شده در طرف مصرف مدار باشد. به عبارت دیگر استفاده از آن به عنوان جایگزینی برای کلید مینیاتوری امکان پذیر نیست در برخی موارد مانند تماس همزمان با دو هادی فاز و هادی خنثی، این کلیدها ممکن است کارایی نداشته باشد.

۶- زمانی که از کلیدهای جریان نشتی به عنوان حفاظت در برابر تماس غیرمستقیم استفاده می شود لازم است در مدت زمان کمتر از ۲۰۰ میلی ثانیه قطع کند. اما در تماس های مستقیم این زمان به ۴۰ میلی ثانیه کاهش می یابد.

کنتاکت کمکی محافظ جان

کنتاکت کمکی محافظ جان فقط روی محافظ جان هایی که قدرت قطع ۱۰ کیلو آمپر دارند قابل نصب است. چون محافظ جان با قدرت قطع ۶ کیلو آمپر عموماً مصرف خانگی دارد و نیازی به کنتاکت کمکی نیست. محافظ جان در درجه حرارت ۳۵- تا ۷۰ درجه سانتی گراد در تابلو برق نصب و در دمای ۴۰- تا ۸۵ درجه سانتی گراد نگهداری می شود. برای نصب و راه اندازی این قطعه نمودار شماتیک مداری آن در شکل زیر نمایش داده شده است. نکته ای که باید به آن توجه داشت این است که عملکرد کنتاکت کمکی بر روی کارکرد حفاظتی کلید محافظ جان اثری نخواهد گذاشت.

این محصول با طول ۸۶ و عرض ۹ میلیمتر و در رنگ سفید موجود است؛ از سمت چپ بر روی حفاظت جان نصب می شود؛ بر روی دستۀ کنتاکت، زایدۀ شفت مانندی تعبیه شده که با دستۀ حفاظت جان تزویج شده تا همزمان با قطع و وصل حفاظت جان، کنتاکت کمکی هم قطع و وصل شود. دکمۀ تست کنتاکت در زیر دستۀ آن قرار دارد.